DÜŞÜK AYAK:

Düşük ayak, ayağın bilekten yukarıya doğru kaldırılmasını kontrol etme yeteneğinin kaybolmasıdır. Bu durumdaki kişi; yürürken ayak parmaklarını yerden kaldıramadığından parmaklarını yerde sürüyerek yürür (Stepaj yürüyüşü).

Düşük ayak, kişinin yürümesini yavaşlatır, bozar veya engeller ve düşmeye neden olabilir. Özellikle ayağın kaldırılmasının çok önemli olduğu merdiven çıkma, yokuş çıkma ve yumuşak yüzeylerde yürüme zorlukla yapılır.

Tüm bu engeller nedeniyle azalmış veya bozulmış hareket yeteneği kişinin yaşam kalitesini olumsuz yönde etkilediği gibi, günlük aktiviteleri de sınırlar.

Düşük ayak nasıl ortaya çıkar?

Düşük ayak;
1-Peroneal sinir hasarlarına, veya
2-Peroneal sinire giden iletinin kesilmesine bağlı olarak ortaya çıkar.

Peroneal sinir, dizin dış-yan-alt kısmından bacağın dış-yanı boyunca ayak bileğine kadar uzanır ve yürüme sırasında ayağın uygun zamanda doğru yönde kaldırılmasıyla görevli kasları kontrol eder. Bu kontrol görevinin yeterince yapılamadığı durumlarda; sıklıkla parmaklar yerde sürüklenir, ayak bileği içe/dışa hareket ettirilemez, ayak yerden kaldırılamaz ve düşük ayak ortaya çıkar.

Düşük ayak bir hastalık değil bulgu olduğu için; öncelikle düşük ayağın nedeni ortaya konmalı ve nedene yönelik uygun tedavi yöntemlerini belirlenmelidir.

Düşük ayak için kullanılmakta olan tedavi seçenekleri nelerdir?

Ayak bileği ortezleri veya destekleri (AFO ) en sık kullanılan ve tavsiye edilen seçenektir. AFO genellikle plastik veya daha hafif (karbon gibi) malzemelerden yapılan ayak ve alt bacak kısmına giyilen bir ortezdir. Bu ortez, ayakbileğini 90 derecelik açıda destekler ve ayağın yere takılmasını engelleyerek yürümeye yardımcı olur. Bu tür bir ortezi uygun ayakkabılar ile giymek gerekir. Yumuşak ayakkabılar, sandaletler veya arkası açık ayakkabılar ile AFO giyilemez.

Düşük ayak, omurga kaynaklı patolojilere bağlı periferik sinir yaralanması nedeniyle ortaya çıkmışsa, bası bölgesindeki neden cerrahi olarak ortadan kaldırılarak tedavi denenir. Nadir durumlarda sinir hasarı komplex cerrahi yöntemlerle tamir edilir. Fakat düşük ayak inme, cerebral palsy veya multipl skleroz gibi beyinde veya üst seviyedeki sorunlardan kaynağını alıyorsa, genellikle cerrahi tedavi tavsiye edilmez.

DÜZTABANLIK (PES PLANUS)

Ayak tabanında uzunlamasına mevcut olan kavsin düzleşmesi sonucu gelişir. Esnek (fleksibl) ve sert (rijid) diye iki tipe ayrılır. Esnek olan düzlükte kişi ayağını kaldırdığında tabandaki düzlük ortadan kalkar. Sert tipte ise tabanın şekli yük verilmesine bağlı kalmaksızın düzdür. Düz tabanlıkla beraber bilek ve orta ayak eklemlerinin de içe açılanması görülebilir.

Yeni doğanda ayak tabanı düzdür. Kasların ve bağların kuvvetlenmesi ile, çoğunda 5-6 yaşına kadar kavis oluşur. Erişkinlerde ise %20 oranında görülür ve bunların çoğunda şikayet yoktur ve çoğu esnek tipte düzlüktür.

Şikayete sebep olan düz taban, hastaların çoğunda yürümek ve ayakta kalmakla taban ve baldırda ağrı, sızı, yanmaya sebep olur. Ayak bileğinde açılanma ile birlikte olduğunda, kolay burkulma olabilir. Bazen ayakkabıların iç kısmının daha fazla yıpranmasına sebep olur. Ayağın iç kısmının daha fazla baskıya maruz kalması sonucunda, başparmak ve taban iç kısmında deri kalınlaşması veya nasır görülebilir.

Tabanlık kullanımı ile hastaların bir kısmının şikayetleri azalır. Ayrıca, sert ve geniş tabanı ve yan taban destekleri olan ayakkabılar da yardımcı olabilir. Kişiye özgü tabanlık üretimi daha etkili bir yöntemdir. Ancak bunun kullanımı, taban, parmak ve baldır için germe egzersizleri ve kuvvetlendirme egzersizlerini içeren bir tedavi programına eklenmesi gerekir. Ender olarak cerrahi tedavi gerekir.

YÜKSEK TABAN KAVSİ (PES KAVUS)

Ayak tabanında uzunlamasına mevcut olan kavsin normalden yüksek olması durumudur. Bununla birlikte, ayak bileği de dışa açılanmış olabilir. Ayakta durulduğunda, normalde olması gereken tabanın hafif çökmesi durumu olmaz ve genellikle başparmak pençe konumundadır.

Yüksek taban kavsi genetik ya da ailesel olabilir. Bazı nörolojik hastalıklarda da kas kuvvet dengesinin bozulması sonucu ortaya çıkabilir.

Şikayetler kavis yüksekliğinin derecesi ve kişinin aktivite düzeyine bağlı olarak ortaya çıkar. Birinci ve beşinci parmakların kökünde nasırlaşma görülebilir. Birçok ayakkabı, yüksek olması gerektiğinden, rahat hissedilmez. Kişi tabanında ağrıdan şikayetçi olabilir. Ayak bileğinin kolay burkulması görülebilir.

Tedavi araçları, basının fazla olduğu noktaları rahatlatmak için özel ayakkabılar, tabanlıklar veya basıyı azaltan yumuşak destekler kullanmak, nasırları tedavi etmek ve ileri vakalarda cerrahidir.

PLANTAR FASİTİS VE TOPUK DİKENİ

Plantar fasitis topuk ağrısının en sık nedenlerindendir. Ayak tabanındaki, topuğu parmaklara birleştiren, kuvvetli zarın, yani, plantar fasyanın gerginleşmesi, sertleşmesi ve iltihaplanması ile ortaya çıkar. Bu zarın görevi, ayak kavisini bir lastik gibi görev yaparak desteklemektir.

Sebepler
• Sürekli sert zeminlerde yürümek,
• Uygun olmayan ayakkabılar,
• Normal dışı yürüme biçimi, düzgün olmayan zeminlerde yürümek,
• Çok uzun koşu ve spor aktiviteleri,
• Ayakta kalmayı ve çok yürümeyi gerektiren meslekler,
• Gebelik,
• Ayak kavsinin düz ya da yüksek olması,
• İleri yaş,
• Aşırı kilo ve uzun süreli yüksek topuklu ayakkabı giymek.

Sonuçta, topuk altında önceleri hafif, ancak sonra artan ve özellikle sabah ilk basışta batıcı ya da yanma tarzında ağrı ortaya çıkar. İlerlemesi durumu topuk dikeni olarak adlandırılan, topuk kemiğine yapıştığı yerde zarın kemikleşmesi ile sonuçlanır.

Tedavi seçenekleri
• Germe egzersizleri,
• Ağrıyı artıran aktiviteleri azaltmak,
• Tabana binen yükü azaltan tabanlık ve destekler,
• Taban masajı,
• Antienflamatuvar ilaçlar,
• Teyping,
• Kortizon enjeksiyonu,
• Yukarıdaki yöntemler yeterli olmazsa ameliyat.

METATARSALJİ

Metatarsalji sık görülen ve aşırı kullanımdan kaynaklanan bir şikayettir. Özellikle parmak kemikleri uç kısmında ve ön ayakta ağrı ile kendini gösterir. Metatars kemiklerinin ağrısı anlamına geldiği için, aslında tanı olmaktan ziyade bir şikayeti belirtir.

En sık görülen sebepler
• Şişmanlık,
• Diyabet,
• Yüksek taban kavsi,
• Parmak arasında sinir sıkışmasına bağlı nöroma,
• Parmak eklemleri iltihabı durumlar.

Cerrahi olmayan tedavi araçları kişilerin %75’inde başarılı olmaktadır:
• Kilo kaybı,
• Uygun ayakkabı,
• Metatars tabanlığı,
Bu yöntemlere yanıt vermeyenlerde ve tanıya uygunsa cerrahi müdahale önerilebilir.

HALLUKS VALGUS

Halluks valgus başparmağın kökündeki eklemin içe doğru açılanması ve bu noktada çıkıntılı görüntüye sahip olması durumudur.

Başlangıçta ağrılı olmasa da, eklemdeki şekil bozukluğu ve hasar ilerledikçe ağrı ortaya çıkar. Ağrı, ayakkabının basısından ya da eklemdeki hasar ve bozulmadan olmaktadır. Başparmağın hareketleri ağrılı ve kısıtlıdır. Eklem çıkıntısı üzerinde deri kalınlaşması ve nasır oluşabilir. Başparmağın diğer parmaklara bası yapmasından dolayı, diğer parmaklarda da nasır veya batık tırnak gelişebilir.

Halluks valgus, yürüme biçimimizin giydiğimiz ayakkabı türü ve genetik ayak yapımızla birleştiğinde ortaya çıkar. Aile içinde varlığı, sonraki nesillerde de görülme sıklığını artırır. Ayak kaslarının bir kısmı kuvvetsiz ise, yürüme sırasında eklem stabilitesi korunamaz. Bu, kötü ayakkabı varlığında eklem hasarına
yol açar.

Ayak sakatlanmaları ve kas-sinir sistemi hastalıkları da halluks valgus gelişimine zemin hazırlar. Taban düzlüğü olanlar ve bale gibi eklemi zorlayan aktiviteler de hızlandırıcı etki gösterir.

Halluks valgus neredeyse her zaman ilerler. İlerleme hızı, ayaktaki kasların işlevlerine ve ayakkabı özelliklerine bağlıdır. Tedavinin ilk amacı, eklem üzerindeki basıyı azaltmaktır.

Basıyı emen bazı materyaller kullanmakla eklem rahatlatılabilir. Eklemin içinden kaynaklanan ağrıyı azaltmakta fizik tedavi yöntemleri etkilidir. Deri kalınlaşmaları ve nasırlar tedavi edilmelidir. Başparmağı rahatlatacak en uygun ayakkabı giyilmelidir. Taban düzlüğü gibi, birlikte seyreden diğer ayak sorunları da tedavi edilmelidir. Gece atelleri ve egzersizler tedavi araçlarıdır.

Bu tedaviler yeterli olmadığı takdirde, halluks valgus için başarılı ameliyat yöntemleri seçenek oluşturabilir.

ÇEKİÇ PARMAK

Genellikle tek parmakta görülen deformitelerdir.
Deformiteden dolayı çıkıntılı hale gelmiş eklem üzerinde nasır gelişir. Zamanla eklem hareketi azalır ve ağrı ortaya çıkar.

Çekiç parmak birçok sebepten dolayı olabilir. Ailesel yatkınlık, dar ayakkabılar giymek ve ayaktaki bazı kasların kuvvetsizliği bilinen sebeplerdir. Ön kısmında, parmakların hareketine izin veren ayakkabılar giyilmesinin özellikle önleyici etkisi vardır.

Uygun ayakkabı, varsa nasırın tedavisi, parmak hala esnekse şeklini korumak için atel kullanımı, nasırın tedavisini hızlandırmak için basıyı azaltan malzemeler tedavi araçlarıdır. Bunlar başarılı olmazsa, cerrahi tedaviye başvurulur.